Święta o smaku eko

Boże Narodzenie coraz bliżej… Dla większości z nas święta to czas suto zastawionego stołu i rodzinnego ucztowania. Przygotowując świąteczne potrawy warto sięgnąć po żywność ekologiczną. Warzywa, owoce, a także ryby z hodowli z charakterystycznym zielonym logo z roku na rok stają się coraz popularniejsze. Dlaczego warto je wybrać?

Zapewne każdy z nas czytał artykuły mówiące, że należy uważać na niektóre warzywa, owoce, a także ryby pochodzenia konwencjonalnego i wybierać wyłącznie żywność ekologiczną, która jest bogatsza w wartości odżywcze i bezpieczniejsza. Warto wiedzieć, które z potraw spożywanych w okresie świątecznym lepiej przygotować z surowców ekologicznych.

Rolnictwo konwencjonalne a ekologiczne

W systemie konwencjonalnym nawożenie roślin odbywa się z wykorzystaniem syntetycznych nawozów mineralnych. Mają one łatwo rozpuszczalne formy przez co bez trudu może dojść do nadmiernego pobierania i kumulacji związków mineralnych w korzeniach, a następnie w liściach i innych częściach rośliny. W systemie ekologicznym stosuje się wyłącznie naturalne nawozy organiczne, takie jak kompost czy obornik. Podlegają one najpierw rozkładowi w glebie przy udziale mikroorganizmów, w wyniku czego powstaje próchnica złożona ze związków organiczno-mineralnych. Proces ten umożliwia roślinom pobieranie związków mineralnych w odpowiedniej ilości i czasie, co znacznie zmniejsza prawdopodobieństwo nadmiernej kumulacji np. związków azotowych, które przekształcając się w azotyny, a następnie nitrozoaminy mogą stać się niebezpieczne dla naszego organizmu.

W rolnictwie konwencjonalnym nawożenie jest zdominowane przez nawozy mineralne, których stosowanie może zwiększyć ryzyko zanieczyszczenia roślin kadmem. Pierwiastek ten wykazuje silne działanie toksyczne, a jego spożycie działa niekorzystnie na nerki, może prowadzić do demineralizacji kości i powstania nowotworów. Głównym źródłem kadmu w rolnictwie konwencjonalnym są nawozy fosforowe.

Co więcej w rolnictwie ekologicznym obowiązuje całkowity zakaz stosowania syntetycznych pestycydów i innych syntetycznych środków ochrony roślin. Surowce z upraw ekologicznych znacznie rzadziej niż z konwencjonalnych zawierają więc ich szkodliwe dla zdrowia pozostałości, przez co niewątpliwie są bezpieczniejsze dla konsumentów.

Cytrusy

Skórka z pomarańczy i cytryny to popularny dodatek do świątecznych wypieków. Zawiera olejki eteryczne, które nadają potrawom atrakcyjny zapach, a dzięki zdolności neutralizowania wolnych rodników i silnym właściwościom przeciwutleniającym działa korzystnie w profilaktyce nowotworów i chorób układu krążenia. Wzmacnia odporność organizmu poprzez działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Trzeba jednak pamiętać, by podczas jedzenia owoców cytrusowych przy okazji nie dostarczać naszemu organizmowi szkodliwych pozostałości syntetycznych pestycydów, konserwantów czy środków grzybobójczych. Cytrusy dostępne w naszych sklepach pochodzą przede wszystkim z upraw konwencjonalnych, na których możliwe jest stosowanie syntetycznych pestycydów i herbicydów. Zebrane owoce przygotowuje się do dalekiej podróży stosując substancje konserwujące (np. imazalil, tiabendazol) oraz grzybobójcze (np. orto-fenylofenolan sodu). Na koniec owoce przeważnie są nabłyszczane i woskowane. W efekcie powierzchnia pomarańczy, cytryny, mandarynki czy grejpfruta to siedlisko kilku różnych substancji chemicznych.

Na szczęście cytrusy to owoce gruboskórne. Z badań naukowych wynika, że stosowane substancje magazynują się w skórce i w zasadzie nie docierają do samego owocu. I chociaż na powierzchni pomarańczy wykryto wysokie stężenia konserwantów, to nie przeniknęły one do jej wnętrza.

Wnętrze owocu możemy zanieczyścić chemikaliami ze skórki, jeśli przygotujemy je do spożycia w niewłaściwy sposób. Cytrusy trzeba przede wszystkim dokładnie umyć przed obraniem, nie zapominając o wyczyszczeniu rąk.

W ekologicznej uprawie cytrusów nie stosuje się syntetycznych pestycydów i herbicydów. Środków syntetycznych nie używa się także podczas przechowywania owoców. Mimo wszystko nie zapominajmy, by nawet cytrusy oznaczone jako ekologiczne przed zjedzeniem porządnie oczyścić z bakterii i innych zabrudzeń, które powstały podczas przechowywania i transportu.

Ryby

Około 20% ryb spożywanych przez Europejczyków pochodzi z hodowli konwencjonalnych. Ostatnio pod ich adresem zgłaszanych jest coraz więcej zastrzeżeń. Dotyczą  zanieczyszczenia konwencjonalnymi paszami i odchodami oraz kwestii produkcji pasz z mączek rybnych, których wytwarzanie przyczynia się do zubażania zasobów mórz i oceanów.

Ekologiczna produkcja ryb odbywa się wyłącznie w wodzie o wysokiej jakości i w sposób nie zanieczyszczający środowiska. Ekologiczny producent musi kontrolować jakość wody wypływającej z gospodarstwa w celu zapewnienia, że środowisko naturalne nie ucierpi z powodu jego produkcji. Dodatkowo, w ekologicznej hodowli ogranicza się zagęszczenie ryb – bardzo często jest ono kilkukrotnie niższe niż w akwakulturze konwencjonalnej. Niskie zagęszczenie przekłada się na dobrostan ryb. Co ważne, w ekologicznej akwakulturze leczenie antybiotykami jest ograniczone do minimum i stosowane tylko w uzasadnionych przypadkach, a okres karencji jest znacznie wydłużony. Ryby z założenia odżywiają się naturalnie, tylko w sytuacji, gdy brakuje pożywienia można je dokarmiać ekologicznymi paszami roślinnymi, uzupełniając je paszami rybnymi, uzyskanymi w sposób przyjazny dla środowiska.

Owoce suszone

Suszone owoce takie jak morele, śliwki, żurawina i rodzynki, choć zawierają sporo cukrów i są dosyć wysokokaloryczne, warto włączyć do swojej diety. Szczególnie w okresie jesienno-zimowym, kiedy nie ma tak dużego wyboru świeżych owoców. Trzeba jednak być świadomym, że mogą być dla nas niebezpieczne, a to za sprawą dwutlenku siarki, który ma działanie bakteriobójcze i grzybobójcze. Dwutlenek siarki jest syntetycznym konserwantem i przeciwutleniaczem, a siarkowanie sprawia też, że suszone owoce zachowują swoją naturalną barwę. Pamiętajmy, że im suszone owoce są ładniejsze, tym najprawdopodobniej mocniej siarkowane. Jeśli sięgamy po takie owoce regularnie i spożywamy je w dużych ilościach, możemy przekroczyć dopuszczalną dawkę spożycia dwutlenku siarki. Może objawiać się to nudnościami, bólem głowy, a u osób chorych na astmę może spowodować tak zwaną astmę siarczynową i problemy z oddychaniem.

Jak zatem wybrać najlepsze suszone owoce? Przede wszystkim zwracajmy uwagę na etykiety umieszczone na opakowaniach i wybierajmy te bakalie, które nie mają w swoim składnie dwutlenku siarki oznaczonego symbolem E-2020. Możemy również wybierać owoce suszone pochodzące z ekologicznej produkcji, podczas której stosowanie tego dodatku jest zabronione.

Barszcz czerwony i ćwikła

Korzenie buraka bardzo łatwo gromadzą azotany, które  w  warunkach  beztlenowych  przechodzą  w  azotyny,  a  te  w  nitrozoaminy.  Te ostatnie  wykazują  silne działanie  toksyczne  dla  naszego organizmu.  U  dzieci nitrozoaminy   blokują hemoglobinę i ograniczają dostęp tlenu do komórek przez co wywołują   chorobę   zwaną methemoglobinemią  (sinicą).  Należy  pamiętać,  aby  małym  dzieciom  podawać buraki w ograniczonej ilości lub takie z kontrolowanych  upraw  ekologicznych,  które  zawierają  znacznie  mniej  azotanów  w  porównaniu z burakami konwencjonalnymi.

Każdy produkt, który trafia na rynek spożywczy, powinien być bezpieczny dla konsumentów. Faktycznie, niektóre surowce mogą zawierać więcej niekorzystnych dla zdrowia substancji, dlatego powinniśmy je spożywać świadomie i z umiarem. Liczne badania dowodzą, że żywność ekologiczną można uznać za bezpieczniejszą od żywności wytwarzanej metodami konwencjonalnymi. Podczas świątecznych zakupów wybierajmy rozsądnie to, co wkładamy do koszyka, i miejmy na uwadze fakt, że we wszystkim potrzebna jest różnorodność.

1. Mie, A., Andersen, H. R., Gunnarsson, S., Kahl, J., Kesse-Guyot, E., Rembiałkowska, E., … & Grandjean, P. (2017). Human health implications of organic food and organic agriculture: a comprehensive review. Environmental Health, 16(1), 111.
2. Średnicka-Tober, D., Barański, M., Seal, C., Sanderson, R., Benbrook, C., Steinshamn, H., … & Cozzi, G. (2016). Composition differences between organic and conventional meat: a systematic literature review and meta-analysis. British Journal of Nutrition, 115(6), 994-1011.
3. Barański, M., Średnicka-Tober, D., Volakakis, N., Seal, C., Sanderson, R., Stewart, G. B., … & Gromadzka-Ostrowska, J. (2014). Higher antioxidant and lower cadmium concentrations and lower incidence of pesticide residues in organically grown crops: a systematic literature review and meta-analyses. British Journal of Nutrition, 112(5), 794-811.
4. Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91.
5. Rafiq, S., Kaul, R., Sofi, S. A., Bashir, N., Nazir, F., & Nayik, G. A. (2018). Citrus peel as a source of functional ingredient: A review. Journal of the Saudi Society of Agricultural Sciences, 17(4), 351-358.
6. Średnicka‐Tober, D., Kazimierczak, R., Ponder, A., & Hallmann, E. (2020). Biologically Active Compounds in Selected Organic and Conventionally Produced Dried Fruits. Foods, 9(8), 1005.
7. Karabulut, I., Bilenler, T., Sislioglu, K., Gokbulut, I., Ozdemir, I. S., Seyhan, F., & Ozturk, K. (2018). Chemical composition of apricots affected by fruit size and drying methods. Drying Technology, 36(16), 1937-1948.
8. Kazimierczak, R., Hallmann, E., Treščinska, V., & Rembiałkowska, E. (2011). Ocena wartości odżywczej dwóch odmian buraków ćwiklowych (beta vulgaris) z uprawy ekologicznej i konwencjonalnej. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 56(3), 206-210.
9. Kazimierczak, R., Hallmann, E., Lipowski, J., Drela, N., Kowalik, A., Püssa, T., … & Rembiałkowska, E. (2014). Beetroot (Beta vulgaris L.) and naturally fermented beetroot juices from organic and conventional production: metabolomics, antioxidant levels and anticancer activity. Journal of the Science of Food and Agriculture, 94(13), 2618-2629.