Są kolorowe i mają piękny zapach, a do tego zupełnie niekonwencjonalnie ozdobią niejedną potrawę, nawet tak wyszukaną jak komunijny tort. Do tego wszystkiego są… kwiatami! Jadalne kwiaty stosuje się nie tylko w celach dekoracyjnych, lecz także leczniczych – słyną z wielu cennych właściwości prozdrowotnych.
Wykorzystanie
Wykorzystywanie kwiatów do celów kulinarnych to wiekowy zwyczaj. Kilka tysięcy lat temu ziołolecznictwo opierało się na kwiatach róż i drzewa pomarańczowego. Dzisiaj jednym z najpopularniejszych surowców zielarskich w Polsce są bogate w witaminę C płatki róż: przyrządzona z nich konfitura jest dobrym produktem wspomagającym odporność organizmu. Kwiaty lipy i rumianku stosuje się w leczeniu dolegliwości układu pokarmowego. Dodatkowo napary z kwiatów rumianku są znanym środkiem uspokajającym, natomiast napary lub syropy z kwiatów lipy powszechnie stosuje się w celach rozgrzewających. Dużą popularnością cieszy się też syrop z kwiatów bzu czarnego, który ma działanie oczyszczające i wzmacniające organizm. Z kwiatów kopru włoskiego przyrządza się napary przynoszące ulgę w bolesnych kolkach u niemowląt, a płatki hibiskusa to popularny składnik herbat owocowych: nadaje kwaskowaty smak i wyrazisty aromat.
Wartość odżywcza
Wprowadzanie kwiatów jadalnych do menu ma same zalety: kwiatowe herbaty, sałatki, przystawki, desery, syropy oraz napary to bogactwo smaków i składników odżywczych, witamin, minerałów, olejków eterycznych, błonnika i substancji śluzowych. Silne działanie lecznicze niektórych gatunków wynika z właściwości przeciwutleniających. Flawonoidy, antocyjany, karotenoidy oraz witaminy C i E zawarte np. w kwiatach nagietka, dyni czy róży, neutralizują wolne rodniki, przez co chronią komórki przed uszkodzeniami wywołanymi przez stres oksydacyjny. Wiele badań naukowych dowodzi, że w kwiatach znajduje się więcej przeciwutleniaczy niż w owocach – tak jest w przypadku kilku odmian dyni. Udowodniono, że kwiaty mają nawet dziesięć razy więcej polifenoli niż owoce!
Naturalne barwniki
Za barwę świeżych kwiatów odpowiedzialne są ich naturalne barwniki, najczęściej antocyjany. Jedne gatunki barwią na czerwono (róża), inne na ciemnofioletowo (bez, lawenda) lub nawet prawie czarno (malwa czarna). Kwiaty w tych odcieniach wykorzystywane są w przemyśle, głównie do barwienia win, przetworów spożywczych, a także tkanin. Kolejną grupą naturalnych barwników zawartych w kwiatach są karotenoidy, które nadają im żółto-pomarańczowy odcień. Wysoką zawartością karotenoidów odznaczają się kwiaty dyni, nagietka, aksamitki i nasturcji większej.
Uprawa i przygotowanie do spożycia
W uprawie i przy zbiorze kwiatów jadalnych należy bardzo uważnie przestrzegać kilku zasad. Zbiór kwiatów przeznaczonych do konsumpcji powinien odbywać się przed południem, w ciepły i suchy dzień, a zbierane kwiaty nie mogą być mokre ani wilgotne od rosy. Nie należy także zbierać kwiatów zwiędniętych, ponieważ mogą mieć gorzki smak. Trzeba też zwrócić uwagę na to, czy są wolne od owadów i oznak chorobowych. Należy pamiętać, że nie powinno się jeść kwiatów pochodzących z kwiaciarni lub ze sklepów ogrodniczych – mogły być bowiem wcześniej potraktowane środkami chemicznymi.
Istnieje wiele gatunków kwiatów, które możemy bezpiecznie wykorzystywać jako żywność. Są to zarówno kwiaty roślin ozdobnych, jak i ziół, warzyw oraz drzew i krzewów. Poniżej znajduje się opis niektórych z nich:
Aksamitka – charakteryzuje się intensywnym cytrusowym smakiem podobnym do grejpfruta, stosowane jest głównie do aromatyzowania sałatek i deserów;
Begonia bulwiasta – posiada kwaśny smak, używana jest jako dodatek do deserów i sałatek;
Bergamotka, pysznogłówka szkarłatna – odznacza się smakiem podobny do oregano, najczęściej stosowana jest do aromatyzowania herbat earl grey, a także jako dodatek do deserów i potraw z łososiem;
Bez czarny – stosowany jest jako dodatek do herbat, przetworów oraz jako naturalny barwnik żywności;
Bratek ogrodowy – ma winny, lekko trawiasty smak, wykorzystywany jest do dekoracji wytrawnych dań, sałatek i deserów;
Chaber bławatek –stosowany jest jako dodatek do herbat, a płatki w postaci krystalizowanej jako dodatek do deserów, używany również do barwienia żywności;
Chryzantema – posiada lekko gorzki smak, używana jako dodatek do zup;
Dynia – wykorzystywane jako składnik sałatek, można przyrządzać z nich zupy;
Goździk – ma słodki, lekko korzenny smak, stosowany do aromatyzowania deserów i ciast, cukru, a także jako dodatek do sałatek, napojów i przetworów owocowych;
Jeżówka purpurowa – można przyrządzać z niej syropy, napary i herbaty;
Lawenda wąskolistna – głównie wykorzystywana do aromatyzowania potraw;
Liliowiec – kwiaty są delikatne, słodkie, chrupiące, w smaku przypominają szparagi, stosowane jako dodatek do sałatek;
Nagietek lekarski – kwiaty nagietka nadają szafranowy kolor i lekko pikantny smak potrawom, stosowane do przyrządzania dań z ryżu, jako dodatek do zup mięsnych, miękkiego sera, ciast i słodkich wyrobów;
Nasturcja większa – posiada intensywny zapach i ostry smak, używana jako dodatek do dań z jaj, sufletów, potraw z serem, a marynowane pączki kwiatowe często stosowane są jako substytut kaparów;
Róża – dodawana do sałatek, przetworów, syropów i ciast, wodą różaną aromatyzuje się napoje i cukierki;
Stokrotka – kwiaty dodaje się do sałatek, nasycone cukrem stanowią składnik deserów;
Szczypiorek – dodawany jest do sałatek, serków, potraw z jaj, nadaje łagodny aromat cebuli.
Kwiat dodają potrawom nie tylko ładnego wyglądu, lecz także smaku, są bogactwem cennych składników. Należy jednak upewnić się, że konkretny gatunek na pewno jest jadalny. Ważne jest też, aby spożywane kwiaty były wolne od wszelkiego rodzaju pozostałości środków chemicznych.
